Боганева Алена Міхайлаўна
Загадчык сектара этналінгвістыкі і фальклору
аддзела славістыкі і тэорыі мовы
Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа,
E-mail: tan1olif@gmail.com
Скончыла філалагічны факультэт БДУ (дыплом з адзнакай) (1992), аспірантуру Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі (1996) (завочная форма навучання).
Працавала ў Міністэрстве культуры РБ старшым інспектарам агульнага аддзела (1992–1994), вядучым спецыялістам аддзела ўстаноў культуры і народнай творчасці (1994–1997); у Беларускім дзяржаўным інстытуце праблем культуры загадчыкам лабараторыі традыцыйнага мастацтва (1997–2009); у Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры навуковым супрацоўнікам сектара этналінгвістыкі і фальклору (2009–2021), загадчыкам сектара этналінгвістыкі і фальклору (з 2021 г.).
Прымала ўдзел у распрацоўцы і рэалізацыі дзяржаўных і галіновых праграм у галіне захавання і падтрымкі традыцыйнай культуры, праектаў фонду фундаментальных даследаванняў, нарматыўна-прававых дакументаў, у тым ліку законаў, палажэнняў у галіне традыцыйнай культуры. З’яўляецца лаўрэатам спецыяльнай прэміі Прэзідэнта РБ дзеячам культуры і мастацтва (2015 г.).
Даследуе наратывы вуснай Бібліі і іншыя разнавіднасці казкавай і няказкавай фальклорнай прозы, тыпалогію жанраў і відаў народнай прозы ў сувязі з яе гісторыка-культурным кантэкстам і сучасным бытаваннем; міфалогію, вераванні, светапоглядныя мадэлі беларускіх фальклорных празаічных жанраў у этналінгвістычным аспекце; этналінгвістыку ў кантэксце іншакультурнага ўзаемадзеяння.
Мае звыш 150 публікацый (у тым ліку ў расійскіх, польскіх, французскіх, эстонскіх, славенскіх выданнях) па названай праблематыцы.
Сфера навуковых інтарэсаў: казачная і неказачная фальклорная проза, жанрава-відавыя разнавіднасці народнай прозы, фальклорныя празаічныя жанры.
Кніжныя выданні
- Беларуская “народная Біблія” ў сучасных запісах / уступ. Артыкул, уклад і камент. А.М. Боганевай. – Мінск: БДУКМ, 2010. – 166 с.
- Народная проза Акцябршчыны / уклад., уступ. арт. А. М. Боганевай. — Минск: Беларуская навука, 2018. — 192 с.
- Чаму каты з мышамі не сябруюць: легенды пра жывёл : для сярэд. і старэйш. шк. узросту / склад. : А.М. Боганева, Т.В. Валодзіна ; маст. М.А. Сурмачэўскі. – Мінск : Беларусь, 2023. – 47 с. : іл. (Легенды і паданні зямлі беларускай).
- Адкуль пайшлі птушкі: легенды пра птушак : для сярэд. і старэйш. шк. узросту / склад. : А.М. Боганева, Т.В. Валодзіна ; маст. М.А. Сурмачэўскі. – Мінск : Беларусь, 2025. – 55 с. : іл. (Легенды і паданні зямлі беларускай).
- Адкуль праўда і крыўда: беларускія народныя легенды і былічкі: іл. выд. з гукавым дадат./ уклад.: А.М. Боганева, Т.В. Валодзіна; навук. рэд. А.І. Лакотка; іл. Г.М. Жураўлёвай. — Мінск: Беларуская навука, 2024. — 231 с. : іл. – (Фальклорныя скарбы Беларусі).
Раздзелы ў калектыўных манаграфіях
- Беларуская “народная Біблія”: гісторыя, уплывы, віда-жанравы склад // Нарысы гісторыі культуры Беларусі. У 4 т. Т.3. Культура сяла ХIV – пач. ХХ ст. кн.2. Духоўная культура / А. І. Лакотка і інш.; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск: Беларуская навука, 2016. — С. 594–623.
- Variations of the image of the tower of babel and the associated etiologies// Variation in folklore and language / edited by Piret Voolaid and Saša Babič ; language editors, Aleksander Takovski and Lucie Boase. Newcastle upon Tyne : Cambridge Scholars Publishing, 2019. — Р.33-49.
- Пчёлы и продукты пчеловодства в традиционной культуре белорусов // Пчела и мёд в народной культуре : коллективная монография / сост. и отв. ред. Е. В. Попова ; УдмФИЦ УрО РАН. – Ижевск, 2023. — С. 424-448.
- Народная проза // Традыцыйная мастацкая культура беларусаў у 6 т.:
- Т.2. Віцебскае Падзвінне, Мінск: Беларуская навука, 2004.
- Т.3. Гродзенскае Панямонне: у 2 кн. Кн. 2. Мінск : Вышэйшая школа, 2006.
- Т. 4. Брэсцкае Палессе. У 2 кн. Кн. Мінск: Вышэйшая школа, 2009.
- Т. 5 : Цэнтральная Беларусь : у 2 кн. – Кн. 2. – Мінск : Выш. шк., 2011.
- Т.6. Гомельскае Палессе і Падняпроўе. У 2 кн. Кн.2. Мінск : Выш.шк., 2013.
Выбраныя публікацыі
- Современные народнобиблейские нарративы белорусов: бытование, контекст, параллели (на материале сюжетов о сотворении мира и первых людях) // Фольклористика в контексте наук о традиционной духовной культуре. ХIV международный съезд славистов. Македония, Охрид, 2008 — М. Республиканский государственный центр русского фольклора. С. 87 – 110.
- Motifs étiologiques du Nouveau testament dans la Bible populaire biélorusse // Contes et légendes étiologiques dans l’espace européen. Sous la direction de Galina Kabakova. — Pippa / Flies France, 2013. — С. 59 – 67.
- Біблейскія вусныя народныя пераказы: разнавіднасці, тэматыка, механізмы фалькларызацыі. // Беларускі фальклор. Матэрыялы і даследаванні. Зборнік навуковых прац. Выпуск 1. — Мінск. “Беларуская навука”, 2014 — С. 126 – 137.
- Беларускія версіі легенды пра колас: варыянтнасць, тыпавыя і рэдкія матsвы, геаграфія распаўсюджання А. М. Боганева // Беларускі фальклор. Матэрыялы і даследаванні: Зборнік навуковых прац. – Вып. 2. – Мінск: Беларус. навука, 2015. – С. 171–189
- Ценностные представления белорусов о вере: белорусская «народная Библия» и комментарии к ней носителей традиции // Категория оценки и система ценностей в языке и культуре / Отв. редактор С. М. Толстая. — М. Индрик, 2015. (Библиотека ин-та славяноведения РАН; 18) — С. 285 – 303.
- Белорусско-инославянские изодоксы в картографической проекции / Н.П. Антропов, Т.В. Авилин, Е.М.Боганева // ХVI міжнародны з’езд славістаў (Белград, 19-27 жніўня 2018 г.). Даклады беларускай дэлегацыі. – Мінск: Беларуская навука, 2018. – С. 4-21 (разам з М. П. Антроповым і Ц.В. Авіліным).
- Сontemporary recordings of belarusian folk biblical and non-biblical etiological legends in the comparative-historical aspect // Folclore. Elerctronic Jornal of Folclore. Vol.72. Edited by Mare Kõiva & Andres Kuperjanov. Guest editor: Tatsiana Volodzina. — Tartu: Elm Sholarly Press. — 2018. — Р. 59-88.
- Редкие и единичные современные фиксации космогонических и антропогонических этиологий белорусов в славянском и инославянском контексте // III Всероссийский конгресс фольклористов (Москва, 3–7 февраля 2014 г.): Сб. науч. ст. В 5 т. Т. 4: Российская фольклористика в XXI веке. Перспективы развития / сост. В. Е. Добровольская, А. Б. Ипполитова; ред. А. В. Лобанова. — М., 2019. — С. 105-115.
- Сюжеты белорусской устной Библии о первых людях: версии, параллели, картографирование мотивов // IV Всероссийский конгресс фольклористов: Тула, 1–5 марта 2018 г.: сб. науч. ст. в 3 т. Т. 3: Комплексные исследования традиционной культуры / сост.: В. Е. Добровольская, А. Б. Ипполитова; отв. ред. А. Б. Ипполитова. — М.: ГРДНТ имени В. Д. Поленова, 2020. — С.274-289.
- Очерки мифологии: фараоны в контексте славянских и балто-финских верований / Е. Боганева, М.Кыйва // Миссия выполнима-2: Перспективы изучения фольклора:взгляд из Беларуси и Эстонии / сост.: Татьяна Володина, Маре Кыйва. — Минск: Беларуская навука, 2020. — С. 84-131.
- The theme of the Exodus in Russian folklore: mythical creatures pharaohs according to the archive of the Estonian Literary Museum / А. Bohaneva, М. Kõiva, // Studia mythologica Slavica. — Ljubljana: Inštitut za slovensko narodopisje. 2020. — P.51-68
- The flying serpent and the treasure bearer in the East Slavic and Finno-Ugric contexts / М. Kõiva, А. Bohaneva // Studia mythologica Slavica.— Ljubljana: Inštitut za slovensko narodopisje. 2022. — P.79-104.
- Между мирами и жанрами: сказки сюжетных типов ATU / СУС 470 в фольклоре белорусов, русских и эстонцев / Е.Боганева, М.Кыйва // Народная религиозность в свете фольклора. Сборник научных статей / Сост. и науч. ред. Л.В. Фадеева и Ю.М. Шеваренкова. – М.: Государственный институт искусствознания, 2023. — С. 118–152.