2024

Адкуль праўда і крыўда: беларускія народныя легенды і былічкі : іл. выд. з гукавым дадат. / уклад.: А. М. Боганева, Т.В.Валодзіна ; навук. рэд. А. І. Лакотка ; іл. Г. М. Жураўлёвай. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – 231 с. : іл. – (Фальклорныя скарбы Беларусі).

ISBN 978-985-08-3147-7.

У выданне ўключаны легенды і былічкі як асаблівая форма збірання, захавання і перадачы традыцыйных ведаў аб прыродзе, соцыуме, грамадстве, чалавеку. Акцэнт зроблены на запісах апошніх дзесяцігоддзяў, што выяўляе жыццяздольнасць і глыбіню памяці культуры вуснага тыпу нават у нашу тэхнакратычную эпоху. Частка з іх друкуецца ўпершыню. Пераказ сюжэта на рускую і англійскую мовы пашырае чытацкую аўдыторыю. Тэксты ілюстраваныя адметным відам беларускага народнага мастацтва – выцінанкамі.

Кніга суправаджаецца аўдыя- або відэазапісамі асобных тэкстаў, зробленымі ўкладальнікамі ў розных раёнах Беларусі, якія размешчаны на YouTube-канале.

Адрасавана шырокаму колу чытачоў.

Анталогія нацыянальнай харавой спадчыны Беларусі. У 3 т. Т. 1. Рэцэпцыя нацыянальнай харавой спадчыны ў сучаснай беларускай музычнай культуры. Кн. 1 / уступ. арт., навук.-давед. апарат, уклад.: Г. П. Цмыг [і інш.]; навук. рэд. Г. П. Цмыг; Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ. – Мінск: Беларуская навука, 2024. – 524 с.: іл., нот.
ISBN 978-985-08-3133-0.

У першай кнізе першага тома Анталогіі нацыянальнай харавой спадчыны Беларусі прадстаўлены партытуры беларускіх кампазітараў, створаныя ў рэчышчы актуальных рэцэптыўных творчых стратэгій у сучасным мастацтве. Большасць твораў – рукапісы, якія публікуюцца ўпершыню. Канцэпцыя анталогіі прадугледжвае выканальніцкі падыход да публікацыі харавой партытуры і прэзентацыю матэрыялаў у электронным фармаце на спецыяльна распрацаваным сайце http://muspad.belcentre/by. У выданні змешчаны таксама навуковыя каментарыі, дадатак, нотаграфія і спіс рэкамендаванай літаратуры, прызначаныя для выкарыстання музыкантамі у працэсе стварэння інтэрпрэтацый харавых твораў.
Адрасавана музыкантам-выканаўцам, мастацтвазнаўцам, выкладчыкам, студэнтам, а таксама ўсім, хто цікавіцца музычнай культурай Беларусі.

Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні. Вып.11. – Мінск: Беларуская навука, 2024. – 357 с. : іл.

ISSN2411-2763.

Сборник содержит разделы: «Даследаванні», «Агляды», «З рукапіснай спадчыны», «Матэрыялы і вынікі палявых даследаванняў», «З Калекцыі фальклорных запісаў», «Юбілеі», «Рэцэнзіі».

Теоретический блок отведен актуальным вопросам изучения народной сказки и юмора, стихотворения и песенного творчества, исследуются различные аспекты обрядности, сакральной географии, отдельный акцент сделан на проблемах идентичности. Печатаются ранние записи белорусских народных сказок, пословиц.

Сборник рассчитан на фольклористов, этнологов, языковедов, искусствоведов, краеведов, а также всех, кто интересуется народным наследием.

Белорусское музыкальное искусство современности: композиторское творчество и концертное исполнительство (1980-2020-е годы) / Т.Г.Мдивани [и др.] ; науч. ред. Т.Г.Мдивани ; редкол.: А.И.Локотко (гл. ред.) [и др.] ; Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора им. К.Крапивы. — Минск: Беларуская навука, 2024. — 490 с.

ISBN 978-985-08-3157-6.

Рассматриваются новые жанровые и стилевые черты белорусской академической музыки в их преемственной связи с традицией, создана панорама современного белорусского композиторского творчества и установлены культурологические основания концертно-исполнительского искусства в их корреляции с этико-эстетической проблематикой.

Предназначено для профессиональных музыкантов, студентов, учащихся, любителей музыки и всех, интересующихся развитием национального искусства.

Бразгуноў, А.У. Аўтарская самасвядомасць у беларускім пісьменстве XVI-XVII стагоддзяў / А.У.Бразгуноў / Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т літаратуразнаўства імя Я. Купалы ; навук. рэд. С. С. Лаўшук. — – Мінск: Беларуская навука, 2024. – 374 с.
ISBN 978-985-08-3158-3.

У манаграфіі разгледжаны працэс станаўлення аўтарскай самасвядомасці ў беларускім пісьменстве эпохі Рэнесансу і барока, калі адбываўся складаны пераход ад сярэднявечных прынцыпаў творчасці да новых форм мастацкага самавыражэння. Даследаванне грунтуецца на багатым шматмоўным літаратурным матэрыяле XVI–XVII стст., прадстаўленым разнастайнымі жанрамі (прадмова, акафіст, хроніка, паэма, дыярыуш, апісанне падарожжа) і аўтарамі (Ф. Скарына, А. Рымша, М. Гусоўскі, Ф. Еўлашоўскі, Я. Цадроўскі, М. К. Радзівіл, А. С. Радзівіл, Т. С. Білевіч і інш.).
Адрасуецца літаратуразнаўцам і ўсім, хто цікавіцца культурай і гісторыяй Беларусі эпохі Рэнесансу і барока.

Граматычны слоўнік дзеяслова / Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа ; уклад.: В. П. Русак [і інш.] ; навук. рэд. В. П. Русак. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – 1151 с.

ISBN 978-985-0830-95-1.

Граматычны слоўнік дзеяслова – нарматыўны граматычна-арфаграфічны даведнік, асноўнае прызначэнне якога – адлюстраваць сучаснае словазмяненне дзеяслова, даць поўную сістэму яго марфалагічных форм. Новае выданне слоўніка падрыхтавана з улікам тых тэндэнцый, што праявіліся ў сістэме літаратурнай мовы ў першай чвэрці новага тысячагоддзя. У аснову рэестра слоўніка пакладзены рэестр «Граматычнага слоўніка дзеяслова» 2013 года выдання, які дапоўнены новымі запазычанымі і ўласнабеларускімі словамі, што актыўна выкарыстоўваюцца ў сучаснай моўнай практыцы. Слоўнік змяшчае каля 34 тысяч дзеясловаў. Разлічаны на мовазнаўцаў, выкладчыкаў, настаўнікаў, студэнтаў, вучняў і ўсіх носьбітаў беларускай мовы, якія жадаюць удакладніць свае веды пра напісанне і змяненне дзеясловаў.

Гурко, А. Викт. Сокровищница Востока: китайские традиции в Беларуси / А. Викт. Гурко. – Минск : Беларуская навука, 2024. –311 с. : ил. – (Мир глазами этнолога).

Представленная вниманию читателя книга является девятой в серии «Мир глазами этнолога» и посвящена рассмотрению проблем восприятия элементов китайской культуры в белорусском обществе. Приводится описание элементов культуры Поднебесной, которые содержат в себе опыт одной из древнейших цивилизаций и несут философскую глубину постижения мира, общества, собственной сущности, а также открывают возможности эффективной коммуникации, успеха в жизни, указывают пути сохранения жизненного оптимизма, здоровья и долголетия.

Книга адресована этнологам, историкам, студентам вузов, широкому кругу читателей и всем, кто интересуется историческим развитием белорусско-китайских отношений и культурными традициями Китая.

Избранные труды по сопоставительному исследованию лексико-семантических систем близкородственных языков / О. Г. Ванкевич [и др.]; науч. ред.: И. В. Елынцева, О. М. Николаева ; Нац. акад. наук Беларуси, Центр исслед. белорус. культуры, языка и лит., Ин-т языкознания им. Якуба Коласа. – Минск : Беларуская навука, 2024. – 589 с.

Книга включает избранные работы по сопоставительному исследованию семантических систем близкородственных языков, подготовленные сотрудниками отдела белорусско-русских языковых связей Института языкознания им. Якуба Коласа Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси. Статьи напечатаны в отечественных и зарубежных изданиях в период с 2011 по 2023 г.

Рекомендуется специалистам в области семасиологии, лексикологии, лексикографии, полевой теории и компаративистики.

Калядка, С. У. Беларуская паэзія ў літаратуразнаўчых даследаваннях другой паловы ХХ ст. / С. У. Калядка; навук. рэд.: І. В. Саверчанка, А. У. Бразгуноў. – Мінск: Беларуская навука, 2024. – 251 с.
ISBN 978-985-08-3094-4.

У манаграфічным даследаванні прадстаўлены паэталагічныя канцэпцыі беларускіх літаратуразнаўцаў Міколы Арочкі, Алега Лойкі, Дзмітрыя Бугаёва, Рыгора Бярозкіна, Уладзіміра Гніламедава, Рыгора Семашкевіча, Варлена Бечыка, Тамары Чабан. У асобных раздзелах манаграфіі праз зварот да літаратуразнаўчых прац выбітных даследчыкаў асэнсоўваюцца асноўныя эстэтычныя прынцыпы літаратурнай творчасці, вызначаецца ўзровень эстэтычнай дасканаласці паэтычнага твора, крытэрыі яго мастацкасці. Кожны з даследчыкаў прапануе эталоны, нормы, узоры твораў, якія павінны вызначаць абавязковую ўстойлівую сувязь аўтара і чытача, якія і разглядаюцца з пазіцыі іх актуальнасці не толькі для свайго часу, але і для развіцця беларускай паэзіі ў будучыні.
Кніга адрасуецца навукоўцам, выкладчыкам, настаўнікам, студэнтам і ўсім аматарам беларускай літаратуры.

Квилинкова, Е.Н. Молдаване Беларуси: этнокультурная идентичность и интеграция / Е.Н.Квилинкова. – Минск: Беларуская навука, 2024. – 613 с.

ISBN 978-985-08-3160-6

В данной монографии впервые в этнологической науке изучены молдаване Беларуси и особенности их этнокультурной идентичности. На основе обширного полевого материала представлены качественное состояние молдавской этнической общности (структура, диаспоры, процессы межэтнического взаимодействия, адаптации, интеграции), вклад молдаван в социально-экономическое и культурное развитие Беларуси. Исследование выполнено на стыке этнологии, этносоциологии и культурной антропологии. Представляет интерес для специалистов, изучающих локальные группы и диаспоры.

Колединский, Л.В. Видбескъ три стены камены… Очерки политической истории и виталитивной культуры Витебска X—XVII вв. / Л.В.Колединский. – Минск : Альфа-книга, 2024. – 256 с.
ISBN 978-985-7248-44-5.

В книге на основе данных письменных источников и результатов многолетних археологических исследований, проводившихся в исторической части города, рассматриваются вопросы его политической истории и виталитивной культуры Витебска в X — XVII вв. Книга рассчитана на специалистов и широкий круг читателей.

Локотко, А. И. Штрихи говорят: альбом графических работ / А. И. Локотко. – Минск: Беларуская навука, 2024. – 247 с.: ил.
ISBN 978-985-08-3120-0.

В альбоме представлены графические работы, выполненные автором в разные годы по материалам экспедиций и поездок по Беларуси и соседним странам. На них запечатлены уникальные памятники архитектуры, виды традиционных усадеб и селений, улиц местечек.
Представлены образцы народного деревянного зодчества: мельницы, мосты, колодцы и др. Большое количество работ посвящено родной природе в разные поры года. Бытовые зарисовки раскрывают традиционную среду обитания людей, их общение и интересы.
Адресован широкому кругу читателей.

Милюченков, С. А. Сельские поселения Беларуси XVI – начала XX в.: историко-этнологическое исследование / С. А. Милюченков. – Минск: Беларуская навука, 2024. – 286 с.: ил.

ISBN 978-985-08-3117-0

В монографии исследуется развитие сельских поселений, характеризуются их типы, виды, пространственная организация. Рассматриваются структура крестьянских усадеб и господских дворов, типы деревянных жилых, хозяйственных, производственных и других построек. Анализируется предметно-понятийное содержание названий исследуемых реалий в письменных источниках XVI–XVIII вв. и народных говорах Беларуси. Книга богато иллюстрирована.

Рассчитана на историков, этнологов, архитекторов, искусствоведов, лингвистов, краеведов и музейных работников.

Ненадавец, А. М. Лес і чалавек / А. М. Ненадавец, Я. А. Ненадавец. – Беларуская навука, 2024. – 238 с. – (Традыцыйны лад жыцця).

ISBN 978-985-08-3102-6.

Книга посвящена извечной теме – взаимоотношению леса и человека, природы и общества, ассоциирующейся в будничной жизни с ростом человека (младенчеством, юностью, зрелостью и старостью), который словно примеряется к окружающим лесам и пущам. Без леса белорус никогда себя не представлял, и подтверждается эта глубокая любовь к лесу легендами и преданиями, историями и сказками, поверьями и суевериями. Так пошло с давних времен, что лес выступал не просто сплошной «зеленой массой», а был одухотворенным другом человека, помогал в жизни, спасал и поддерживал в трудную минуту.

Адресуется всем тем, кто с любовью относится к лесу, по-прежнему верит в то, что в нем живет душа, которая чутко воспринимает всё происходящее вокруг…

Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст: зборнік навуковых прац / Цэнтр даследаванняў беларус. культуры, мовы і л-ры НАН Беларусі, Ін-т мовазнаўства; навук. рэд.: І. А. Сынкова, М. У. Тарэлка. – Мінск: Беларуская навука, 2024. – 205 с., [4] л. іл.
ISBN 978-985-08-3174-3.

Зборнік змяшчае артыкулы беларускіх навукоўцаў, прысвечаныя гісторыі і рукапіснай спадчыне татараў ВКЛ, выбітным асобам, невядомым раней пісьмовым помнікам, феноменам нематэрыяльнай культуры.
Кніга разлічана на шырокае кола даследчыкаў (філолагаў, гісторыкаў, культуролагаў), а таксама на ўсіх тых, хто цікавіцца гісторыяй і культурай Беларусі.

Пытанні мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры ; навук. рэд. А.І. Лакотка. — МІнск: Беларуская навука, 2024. — Вып. 35. — 519 с.
ISSN 2221-9919.

У зборніку змешчаны навуковыя артыкулы, у якіх прадстаўлены новыя вынікі даследаванняў, актуальныя для вырашэння сучасных праблем нацыянальнай культуры, – матэрыялы супрацоўнікаў і аспірантаў Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, вышэйшых навучальных устаноў Беларусі і іншых краін.
Выдаецца ў рамках выканання Дзяржаўнай комплекснай праграмы навуковых даследаванняў на 2021–2025 гг. «Грамадства і гуманітарная бяспека беларускай дзяржавы» (падпраграма «Культура і мастацтва»). Частка артыкулаў прадстаўлена ў рамках Праграмы навуковага супрацоўніцтва Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь.
Адрасуецца спецыялістам у галіне гуманітарных навук, выкладчыкам і студэнтам, усім, хто цікавіцца дадзенай праблематыкай.

Ремишевский, К. И. Фронтовые кинодокументалисты – создатели кинолетописи освобождения Беларуси : биофильмографический справочник / К. И. Ремишевский. – Минск : Беларуская навука, 2024. – 231 с. : ил.

ISBN 978-985-08-3144-6.

В справочник включены сведения о 70 создателях фронтовой кинолетописи – кинодокументалистах, начальниках фронтовых киногрупп, организаторах кинохроникального процесса, которые внесли существенный вклад в создание масштабной кинолетописи освобождения Беларуси в годы Великой Отечественной войны.Значительная часть сведений публикуется впервые.

Приведенные в справочнике сведения о снятых кинодокументалистами репортажах и очерках призваны выступить методологическим основанием для формирования масштабного фонда экранных документов «Кинолетопись освобождения Беларуси, 1941–1945»

Русский язык в современном билингвальном пространстве : сб. науч. ст. / редкол.: И. В. Елынцева (науч. ред.) [и др.] ; Нац. акад. наук Беларуси, Центр исслед. белорус. культуры, языка и лит., Ин-т языкознания им. Я. Коласа. – Минск : Беларуская навука, 2024. – 320 с.

В сборник включены материалы докладов, в которых рассматриваются актуальные вопросы современного состояния и развития русского языка, проблемы функционирования русского языка в условиях билингвизма, проблемы сопоставительных исследований русского языка с национальными языками, вопросы лексикологии и лексикографии, семантики, морфемики и словообразования и т. д., а также теоретические и практические проблемы методики преподавания русского языка в школе и вузе и вопросы обучения русскому языку как иностранному.

Рассчитан на научных работников, преподавателей, аспирантов и всех, кто интересуется проблемами в области русистики и двуязычия.

Саверченко, И. В. Рождение легенды: Беларусь в IX–XV веках / И. В. Саверченко ; Национальная академия наук Беларуси, Центр исследований белорусской культуры, языка и литературы, Институт литературоведения имени Янки Купалы. – Минск : Беларуская навука, 2024. – 390, [2] с.

ISBN 978-985-08-3112-5.

В доступной форме раскрыты истоки, зарождение и формирование белорусской народности в IX–XV вв. Прослежено возникновение первых государственных образований на белорусской земле. Освещена героическая борьба с внешними врагами – кочевыми племенами, германскими крестоносцами и монголо-татарами.

Определена роль выдающихся исторических личностей, раскрыто их влияние на объединительные процессы в государстве. Показано значение устного народного творчества, письменности и литературы в духовно-культурном сближении протобелорусских племен и укреплении идентичности.

Рассчитана на широкий круг читателей.

Слоўнік беларускай мовы / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа ; уклад. В. П. Русак [і інш.] ; навук. рэд. В. П. Русак. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – 915 с.

ISBN 978-985-08-3088-3

Найбольш поўнае акадэмічнае выданне слоўніка падрыхтавана з улікам моўнай практыкі і тых тэндэнцый, што праявіліся ў сістэме літаратурнай мовы ў першай чвэрці новага тысячагоддзя. У аснову рэестра слоўніка, які ўключае каля 150 тыс. слоў, пакладзены рэестр «Слоўніка беларускай мовы» 2012 года выдання, дапоўнены лексікай, што ўвайшла ва ўжытак у апошнія дзесяцігоддзі, а таксама лексікай, якая можа вызваць цяжкасці пры нарматыўным напісанні.

Разлічаны на мовазнаўцаў, настаўнікаў беларускай мовы, выкладчыкаў і студэнтаў філалагічных факультэтаў, журналістаў, пісьменнікаў, рэдактараў і ўсіх, хто карыстаецца беларускай мовай.

Сучасныя праблемы анамастыкі : зборнік навуковых артыкулаў / НАН Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа ; навук. рэд. І. Л. Капылоў. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – Вып. 2. – 140 с.

Увазе чытача прапануецца другі выпуск зборніка навуковых артыкулаў «Сучасныя праблемы анамастыкі», заснаванага ў 2022 г. Ён сфарміраваны на аснове дакладаў, зробленых падчас Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Сучасныя праблемы анамастыкі», якая адбылася 13–14 верасня 2023 г. у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа. У канферэнцыі прынялі ўдзел прадстаўнікі навуковых арганізацый і ВНУ Беларусі (Брэст, Віцебск, Гомель, Мазыр, Мінск), Расіі (Варонеж, Кастрама, Смаленск), Прыднястроўя (Ціраспаль).

Чорны, К. Збор твораў. У 12 т. Т. 2. Апавяданні, 1926–1931 / Кузьма Чорны; навук. рэд. А. А. Васілевіч ; падрыхт. тэкстаў і камент. В. У. Карачун ; Нац. акад. навук, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т літаратуразнаўства імя Янкі Купалы. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – 447 с.: іл.
ISBN 978-985-08-3165-1.

Во второй том научно комментируемого собрания сочинений классика белорусской литературы Кузьмы Чорного (1900-1944) вошли рассказы 1926-1931 гг.

«Шчаслівы, што пяю цябе, Радзіма…» : зб. навук. арт. : да 110-годдзя з дня нараджэння народнага паэта Беларусі акадэміка Максіма Танка і да Дня народнага адзінства / Нац. акад. Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т літаратуразнаўства імя Я. Купалы ; уклад. К. В. Часнакова ; навук. рэд.: У. В. Гніламедаў, М. У. Мікуліч. – Мінск : Беларуская навука, 2024. – 201 с.

ISBN 978-985-08-3109-5.

У зборніку даследуюцца жыццё і творчасць Максіма Танка. Аўтары прасочваюць працэс фарміравання творчай індывідуальнасці паэта-рэвалюцыянера, паэта-франтавіка, паэта-патрыёта, паэта-гуманіста, раскрываюць своеадметнасць духоўна-філасофскага зместу яго асобы, глыбіню і арыгінальнасць ідэйна-мастацкіх пошукаў, спецыфіку творчага майстэрства, выяўляюць уплыў асобы і творчасці М. Танка на развіццё с учаснай беларускай паэзіі.

Адрасуецца літаратуразнаўцам, выкладчыкам і студэнтам, настаўнікам, усім, хто цікавіцца беларускай інтэлектуальна-творчай спадчынай.

Публикации 2023 Публикации 2025