Шарая Ольга Николаевна
ведущий научный сотрудник отделанародоведения
Института искусствоведения, этнографии и фольклора имени Кондрата Крапивы,
доктор филологических наук
E-mail: scharolga@gmail.com
В 1987 г. окончила филологический факультет Белорусского государственного университета. С 1989 г. работает в Институте искусствоведения, этнографии и фольклора НАН Беларуси.
В 1995 г. защитила кандидатскую диссертацию «Вясенне-летні цыкл абрадавай паэзіі Піншчыны (узроўні прасторава-часавых адносін)».
В 2003 г. присуждена ученая степень доктора филологических наук. Докторская диссертация – «Ушанаванне продкаў у традыцыйнай культуры: семантыка, аксіялогія, трансфармацыя».
В составе белорусской делегации участвовала в Международных съездах славистов: Любляна (2003), Охрид (2008), Минск (2013), Белград (2018). Член комисии по фольклористике при Международном комитете славистов.
Полевые исследования в Западном Полесье по специально разработанной программе с 1986 г. Полевые исследования в регионах Беларуси.
Научные стажировки:
1997–1998 (1 год). Институт эмпирических исследований культуры Людвига Уланда университета Тюбинген (Тюбинген, Германия).
2001, 2009, 2012. Институт народоведения / европейской этнологии Вестфальского университета им. Вильгельма (Мюнстер, Германия).
2005. Институт восточноевропейской истории Венского университета (Вена, Австрия) при поддержке фонда Герды Хенкель.
2005–2006. Проект «Der Ahnenkult in der traditionellen Kultur der europäischen Völker» при поддержке фонда Герды Хенкель.
Награды
Лауреат премии Национальной академии наук Беларуси за цикл научных работ «Ушанаванне продкаў у духоўнай культуры славян: аксіялогія, сімволіка, трансфармацыя», 2003 г.
Сфера научных интересов — теоретико-методологические проблемы изучения традиционной культуры, календарные поминальные практики, празднично-обрядовая традиция в контексте социокультурных изменений, народная религиозность, культ предков в традиционной культуре народов Восточной и Юго-Восточной Европы, родоориентированные представления и исторические семейные структуры и системы родства в межкультурном сравнении, традиционная культура Западного Полесья.
Автор более 170 научных работ, опубликованных в Беларуси и за рубежом.
Автор монографии, разделов в четырех коллективных монографиях, статей в научных журналах и сборниках.
Монография
Шарая, О. Н. Ценностно-нормативная природа почитания предков / О. Н. Шарая. – Минск : Технология, 2002. – 249 с.
Разделы в коллективных монографиях
- Шарая, В. М. Абрад Куст: функцыянальная прырода, трансфармацыя. Мастацкі свет песен // Каляндарна-абрадавая паэзія. – Мн.: Бел. навука, 2001. – С. 307–332.
- Шарая В. М. Абрад завівання і развівання бярозкі на Тройцу: структура, функцыянальныя асаблівасці. Мастацкі свет песень // Каляндарна-абрадавая паэзія. – Мн.: Бел. навука, 2001. – С. 294–306.
- Шарая, В. М. Родаваарыентаваныя ўяўленні ў традыцыйнай духоўнай культуры беларусаў / В. М. Шарая // Нарысы гісторыі культуры Беларусі. У 4 т. Т. 3. Культура сяла ХIV – пачатку ХХ ст. Кн. 2. Духоўная культура / А. І. Лакотка [і інш.]; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Беларуская навука, 2016. – С. 458–481.
- Шарая, В. М. Абрад «ваджэнне Кýста»: функцыянальная прырода, аксіялогія, трансфармацыя / В. М. Шарая // Нарысы гісторыі культуры Беларусі. У 4 т. Т. 3. Культура сяла ХIV – пачатку ХХ ст. Кн. 2. Духоўная культура / А. І. Лакотка [і інш.]; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Беларуская навука, 2016. – С. 196–227.
- Шарая, Вольга. Традыцыйная духоўная культура на беларуска-ўкраінскім памежжы: гісторыя і сучаснасць (на прыкладзе абраду «ваджэння Кýста») / Вольга Шарая// Білорусько-українське пограниччя: етнополітичні, мовні та релігійні критерії самоідентифікації населення: монографія / відп. ред. Іван Патер; упоряд.: Олег Муравський, Михайло Романюк; НАН України, Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича. – Львів, 2021. – С. 405–434.
Статьи в научных журналах и сборниках
- Шарая, В. М. Семантыка абраду «ваджэнне Куста» / В. М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманітарных навук. – 1996. – № 4. – С. 69–76.
- Шарая, В. М. Функцыянальная прырода абраду Куст / В. М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманітарных навук. – 1999. – № 3. – С. 84–88.
- Шарая, В. М. Абрад Дзяды ў духоўнай культуры беларусаў / В. М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманіт. навук. – Мінск, 2003. – № 1. – С. 87–91.
- Шарая, В. М. Рэлігійны характар ушанавання продкаў / В. М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманіт. навук. – Мінск, 2004. – №4. – С.88– 93.
- Шарая, О. Н. Календарные поминовения предков в традиционной культуре // О. Н. Шарая/ Личность – слово – социум: материалы 6-ой Междунар. научн.-практ. конф., 19-20 апреля 2006 г., г. Минск: в 2 ч./ отв.ред. В.В.Фалалеев – Мн.: Паркус плюс, 2006. – Ч. 1. – C. 88 – 91.
- Шарая, В. М. Родавая свядомасць у традыцыйнай духоўнай культуры народаў Усходняй і Паўднёва-Усходняй Еўропы / В. М. Шарая // Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: XIV Міжнародны з’езд славістаў (Охрыд, 2008): Дакл. бел. дэлегацыі / НАН Беларусі; Беларускі камітэт славістаў. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – С. 321–334.
- Scharaja, Olga. Der Ahnenkult in der traditionellen Kultur der europäischen Völker / Olga Scharaja // Gerda Henkel Stiftung. Sonderprogramm zur Förderung des Historikernachwuchses in Russland, der Ukraine, Moldawien und Weissrussland. Abschlusspublikation. – Düsseldorf, 2012. – S. 98.
- Шарая, В. М. Памінальныя практыкі ў постпасхальны перыяд: архаічная заходнепалеская традыцыя // Аўтэнтычны фальклор: праблемы захавання, вывучэння, успрымання: зборнік навуковых прац удзельнікаў VI Міжнар. навук.-практ. канферэнцыі (Мінск, 27-29.04.2012) / БДУКМ ; рэдкал.: Мажэйка М.А. (адк.рэд.) [і інш.] – Мінск: БДУКМ, 2012. – C. 95 – 96.
- Шарая О.Н. Синкретизм народной религиозности и особенности его изучения / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск: Права і эканоміка, 2012. – Вып. 12. – С. 474–477.
- Шарая, В.М. Сацыякультурныя асаблівасці родавых уяўленняў славян у кантэксце традыцыйнай духоўнай культуры еўрапейскіх народаў/ В.М. Шарая // Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: ХV Міжнар. з’езд славістаў (Мінск, 20 – 27 жн. 2013): дакл. беларус. дэлегацыі / Нац. акад. навук Беларуси [і інш.]. – Мінск: Беларус. навука, 2013. – С. 333–344.
- Сharaïa, Olga. Représentations archaïques concernant la lignée dans les lamentations rituelles / Olga Сharaïa // Cahiers slaves. – №13. – Université Paris-Sorbonne, 2013. – P. 43–63.
- Шарая, В.М. Асаблівасці праяўлення сінкрэтызму ў вераваннях беларусаў: традыцыя і сучаснасць / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2014. – Вып. 16. – С. 246–251.
- Шарая, О.Н. Западнополесский обряд «вождение Кýста» как социокультурный феномен и проблемы его изучения / О.Н. Шарая // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні : зб. навук. прац. – Мінск, 2015. – Вып. 2. – С. 32–67.
- Шарая, О.Н. Проблемы методологии и достоверности данных при картографировании так называемых «кустовых фиксаций» / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі/ НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2017. – Вып. 22. – С. 407–413.
- Шарая, Ольга. Традиционные представления о сироте в обрядах жизненного цикла славянских и неславянских народов : доклад на XVI Международном съезде славистов (Белград, 20-27 августа 2018 г.) / Ольга Шарая; Национальная академия наук Беларуси; Белорусский комитет славистов. – Минск : Право и экономика, 2018. – 44 с.
- Шарая, Вольга. Каляндарныя абрады ўшанавання продкаў у традыцыйнай культуры беларусаў: праблемы і перспектывы даследавання / Вольга Шарая // Acta Albaruthenica. – Том 18. – Warszawa, 2018. – C. 317–332.
- Шарая, О.Н. «Куст (Кýста) водой не обливали» (к вопросу о семантике западнополесского обряда «вождения Кýста») / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2019. – Вып. 26. – С. 342–348.
- Вольга Шарая. Уяўленні пра сірату ў традыцыйнай культуры беларусаў: асаблівасці вывучэння і перспектывы даследавання / Вольга Шарая // Acta Albaruthenica. – Том 20. – Warszawa, 2020. – C. 67–85.
- Шарая, О.Н. Теоретико-методологические проблемы изучения празднично-обрядовой традиции белорусов в условиях культурных изменений / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры ; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск, 2021. – Вып. 29. – С. 450–456.
- Шарая, В. М. Традыцыя развітання нявесты з бацькоўскім домам у беларусаў: міжкультурны кантэкст / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2023. – Вып. 33. – С. 337–347.
- Шарая, В.М. Родаваарыентаваныя ўяўленні ў традыцыйнай культуры беларусаў і асаблівасці іх даследавання. Ч. 1. // Наука и инновации. – 2023. – № 5. – С. 66–71.
- Шарая, О. Н. Особенности социокультурной динамики народной религиозности белорусов / О. Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : «Беларуская навука», 2024. – Вып. 35. – С. 388–396.