Skip to main content Прокрутка вверху
ул. Сурганова, 1, корп. 2, г. Минск, Республика Беларусь

Русак Валентина Павловна

заведующий отделом современного белорусского языка
Института языкознания имени Якуба Коласа,
доктор филологических наук, доцент
Тел.: +(375) 17 270-04-76
E-mail: ulasevich_v@maіl.ru

Родилась 13 февраля 1950 года в г. Горловка Донецкой области. Окончила филологический факультет БГУ имени Ленина по специальности «белорусский и русский язык и литература» (1974). Училась в аспирантуре Института языкознания имени Якуба Коласа (1984-1985). Защитила кандидатскую диссертацию на тему «Марфаналогія дзеяслова ў беларускай мове» (1990), докторскую диссертацию «Марфаналогія ў словазмяненні і словаўтварэнні сучаснай беларускай мовы» (2004); присвоено ученое звание доцент по специальности «языкознание» (2006). Была делегатом I и II Съезда ученых Республики Беларусь (2007; 2017).

В 1972 г. зачислена на работу лаборантом в отдел современного белорусского языка и культуры речи Института языкознания имени Якуба Коласа, где в разные периоды работала младшим, старшим и главным научным сотрудником. Ученый секретарь «Института языкознания имени Якуба Коласа НАН Беларуси» (1994-2004). Заведующий отделом современного белорусского языка «Института языкознания имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси «(2006-2008); Государственного научного учреждения» Институт языка и литературы имени Якуба Коласа и Янки Купалы Национальной академии наук Беларуси » (2008-2012); «Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы Национальной академии наук Беларуси» (2012-по настоящее время). Председатель Белорусской национальной комиссии общеславянского лингвистического атласа при Международном комитете славистов (2005-по настоящее время).

Подготовила 3 кандидатов филологических наук.

Председатель научно-методического семинара «Тэарэтычныя праблемы беларускага мовазнаўства» филиала «Институт языкознания имени Якуба Коласа» Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси (2006-2021). Председатель совета Д 01.42.03 Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы Национальной академии наук Беларуси на соискание ученой степени доктора наук по специальностям 10.02.01 – белорусский язык, 10.02.02 – русский язык, 10.02.03 – славянские языки (2022). Член совета Д 02.01.24 при БГУ на соискание ученой степени доктора наук по специальности 10.02.03-славянские языки, 10.02.19-теория языка по филологическим наукам (2022). Член научной секции «психологические и педагогические науки «ГЭС № 8» социально-экономические, гуманитарные и общественные науки» (2016 – по настоящее время).

Награды

Почетная грамота Национальной академии наук Беларуси «за многолетнюю научную деятельность в области белорусского языкознания, разработку актуальных проблем белорусской морфонологии и грамматики, подготовку фундаментальных лексикографических работ для обеспечения нужд современной языковой практики”. Постановление Бюро Президиума НАН Беларуси от 16.11.2009 г. № 622.

Лауреат конкурса «Топ-10» результатов деятельности ученых Национальной академии наук Беларуси в области фундаментальных и прикладных исследований за 2017 год. Постановление Бюро Президиума НАН Беларуси от 10.01.2018 № 4.

Медаль Франциска Скорины. Указ Президента Республики Беларусь от 11 мая 2018 г.

Памятный знак «В честь 90-летия Национальной академии наук Беларуси» председатель Президиума Национальной академии наук Беларуси. Распоряжение от 15.01.2020 г. № 7.

Грамота Министерства образования Республики Беларусь «за значительный вклад в разработку актуальных проблем белорусского языкознания, внедрение результатов исследований в образовательный процесс, плодотворное сотрудничество с учреждениями образования республики”, 11 февраля 2020 г. № 14-у.

Сфера научных интересов – фонология, фонетика, акцентология, морфология, лингвогеография.
 
Монографии
  1. Русак, В.П. Марфаналогія сучаснай беларускай мовы ; рэд. А.І. Падлужны. – Мінск: Беларуская навука, 2003. – 316 с.
  2. Русак В.П. Марфаналогія словазмянення і словаўтварэння сучаснай беларускай мовы. – Мінск: Беларуская навука, 2012. – 429 с.

Учебно-методические издания

  1. Русак, В.П. Варыянтнасць дзеясловаў з чаргаваннем апошняга зычнага асновы / В.П.Русак, М.Р. Суднік [і інш.] // Пытанні культуры пісьмовай мовы / рэд. А. І. Падлужны. – Мінск: Народная асвета, 1991. – 175 с. Б-ка настаўніка беларускай мовы і літ. /  С. 121–132.
  2. Русак, В.П. Марфаналогія / В.П. Русак, З.І. Бадзевіч //  Сучасная беларуская мова. Марфеміка. Марфаналогія. Словаўтварэнне. – Мінск : БДУ, 2017. – 227 с. / С. 74–106.
  3. Русак, В.П. Дзеяслоў / В.П. Русак, З.І. Бадзевіч [і інш.] // Сучасная беларуская мова. Марфалогія. – Мінск: БДУ, 2018. – 323 с. / С. 141 – 206.

Пособия для школы

  1. Русак, В.П. Літаратура ХХ ст.: Залатая пяцёрка / В.П. Русак, П.М. Лапо [і інш.] Беларуская літаратурная спадчына: анталогія. У 2 кн. Кн. 1. Мінск: Беларус. навука, 2011. – 1029 с.; 76 ул.-выд. арк. / 19 ул.-выд. арк.
  2. Русак, В.П. Паэзія / В.П.Русак, П.М. Лапо [і інш.] //  Беларуская літаратурная спадчына: анталогія. У 2 кн. Кн. 2. Мінск: Беларус. навука, 2011. – 944 с.; 70,6 ул.-выд. арк. / 17 ул.-выд. арк.
  3. Русак, В.П. Беларуская літаратура: дадатковае чытанне: 5 клас / уклад. В.П. Русак, С.А. Курбанава [і інш.]. – Мінск: Беларус. навука, 2016. – 359 с.; 22,5 ул.-выд. арк. / 5,5 ул.-выд. арк.

Доклады на съездах славистов

  1. Русак, В.П. Лінгвагеаграфія славянскіх марфаналагічных з’яў у матэрыялах Агульнаславянскага лінгвістычнага атласа / Русак В.П. Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: ХІV Міжнародны з’езд славістаў (Охрыд, 10–16 верасня 2008 г.): даклады беларус. дэлегацыі / Нац. акад навук Беларусі, Беларускі камітэт славістаў. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – 336 с. / – С. 201–216.
  2. Русак, В.П. Марфаналогія беларускай мовы ў агульнаславянскім кантэксце: лінгвагеаграфічны аспект / В.П. Русак // Марфаналогія беларускай мовы ў агульнаславянскім кантэксце: лінгвагеаграфічны аспект / Даклад на ХV Міжнар. з’ездзе славістаў (Мінск, 20–27 жніўня 2013 г.). – Мінск: Права і эканоміка, 2013. – 26 с.
  3. Русак, В.П. Беларускае аканне ў агульнаславянскім кантэксце: па матэрыялах выпуска «Рэфлексы *а» Агульнаславянскага лінгвістычнага атласа / В.П. Русак // Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: ХVІ Міжнар. з’зд славістаў (Бялград, 19–27 жніўня 2018 г.): даклады беларус. дэлегацыі / Нац. акад навук Беларусі, Беларускі камітэт славістаў. –  Мінск: Права і эканоміка, 2018. – 429с. / С. 175–195.

Разделы в коллективных монографиях

  1. Русак, В.П. Вуснае дыялектнае маўленне: Віцебская вобл.; Вуснае літаратурнае маўленне  / В.П. Русак,  В.Г. Бурлыка, Л.Ц. Выгонная, Г.В. Лосік  // Вусная беларуская мова; рэд. А.І. Падлужны. – Мінск: Навука і тэхніка, 1990. – 270 с. / С. 133–173; 233–250.
  2. Русак, В.П. Прадмова. Частка 2. Марфаналогія / В. П. Русак, А. М. Астапчук [і інш.] // Раслінны свет. Матэрыялы Агульнаславянскага лінгвістычнага атласа ; рэд. В. П. Русак. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – 173 с. / 3–13, 153–171.
  3. Русак, В.П.  Прадмова. З гісторыі працы над Агульнаславянскім лінгвістычным атласам; Лігвагеаграфія славянскіх марфаналагічных з’яў у ягадных найменнях АЛА / В.П.  Русак, А.М. Астапчук [і інш.] // Матэрыялы Агульнаславянскага лінгвістычнага атласа: Раслінны свет ; рэд. В.П. Русак. – Мінск: Права і эканоміка, 2009. – 341 с. / С. 3–14; 123–159; 286–320.
  4. Русак, В.П. Уводзіны. Раздзелы 1; 7; Заключэнне / В. П. Русак, К. Д. Ганчарэнка [і інш.] // Дынаміка літаратурнай нормы сучаснай беларускай мовы ; рэд В.П. Русак. – Мінск: Беларуская навука, 2015. – 440 с. / 3–56; 344–355; 359–379.
  5. Русак, В.П. Марфаналогія / В. П. Русак, А. І. Падлужны [і інш.]  // Кароткая граматыка беларускай мовы. Ч.1.Фаналогія. Марфаналогія. Марфалогія ; рэд. А. А. Лукашанец. – Мінск: Беларус. навука, 2007. – 351 с. / С. 46–104.
  6. Русак, В.П. Сказ. Просты сказ. Спосабы перадачы чужаслоўя / В. П. Русак, А. Я. Міхневіч [і інш.] // Кароткая граматыка беларускай мовы. Ч. 2. Сінтаксіс / рэд. А.А. Лукашанец. – Мінск: Беларус. навука, 2009. – 240 с. / С. 28–90, 206–212.
  7. Русак, В. П. Марфаналогія словаўтварэння / В.П. Русак // Сучасная беларуская мова. Хрэстаматыя : дапаможнік. У 2 ч. Ч. 1. Фанетыка. Фаналогія. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Лексікаграфія. Фразеалогія. Марфеміка. Марфаналогія. Словаўтварэнне. Марфалогія / склад.: А. Л. Садоўская [і інш.]. – Мінск : БДУ, 2022. – 319 с. / – С. 220–227.
  8. Жыццёвы лёс Браніслава Тарашкевіча (1892–1938) / Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. Беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа; уклад. Л. А. Ліхадзіеўская, В. П. Русак, В. Л. Татур; навук. рэд. В. П. Русак. – Мінск : Беларуская навука, 2023. – 330 с.

Общеславянский лингвистический атлас

  1. Русак В. П. Общеславянский лингвистический атлас. Серия фонетико-грамматическая Выпуск 3. Рефлексы *ьr, *ъr, *ьl, *ъl. – Варшава, 1994. – 164 с.

Научные статьи

  1. Русак, В.П. Фонетический фонд белорусского языка как оптимальная совокупность образцов речи / В. П. Русак // Исследования по славянской диалектологии. Вып. 14. Фонетический аспект изучения славянских диалектов; отв. ред. Л. Э. Калнынь. – Москва: Ин-т славяноведения РАН, 2009. – 344 с. – С. 183-193.
  2. Русак, В.П. Беларуская фанетычная школа: пераемнасць і перспектывы / В.П. Русак / Наука и инновации, № 8 –  Минск, 2010.
  3. Русак, В.П. Агульнаславянскі лінгвістычны атлас – дасягненні і перспектывы лінгвагеаграфіі / В. П. Русак //  Dialog pokoleń / Z prac Towarzystwa Kultury Języka; pod red. E. Wierzbickiej-Piotrowskiej. – Warszawa: Druk i oprawa Uniwersytetu Warszawskiego, 2015. – S. 323–330.
  4. Русак, В. П. Специфика лексической интерференции в белорусском языке в полилингвальной ситуации / В. П. Русак // Исследования по славянской диалектологии. Вып. 22. Славянские диалекты в условиях межэтнического пограничья. – Москва: Институт славяноведения РАН, 2020. – 168 с. / С. 66–77.
  5. Русак, В.П. Марфаналагічны аспект засваення новых слоў сучаснай беларускай літаратурнай мовы / В.П. Русак / Univerzita Mateja Bela v Banskej Bystrici ; редактор Виктория Ляшук. – Банска Быстрыца : Belianum, 2018. – 253 с. / S. 62–69.
  6. Русак, В. П. Лингвогеография белорусского аканья: по материалам выпуска «Рефлексы *а» «Общеславянского лингвистического атласа» / В. П. Русак // Труды Института русского языка им. В. В. Виноградова / Российская академия наук, Институт русского языка имени В. В. Виноградова ; гл. ред. А. М. Молдован ; отв. ред. номера Т. И. Вендина. – М. : Чеховский Печатный Двор, 2023, № 3 (37). – 127 с.; С. 50–61.
  7. Русак, В. П.  Сучасныя магчымасці даследавання фанетыкі і арфаэпіі беларускай літаратурнай мовы / В. П. Русак // Беларуская лінгвістыка / Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа ; рэдкал. : І. Л. Капылоў (гал. рэд.). – Мінск : Беларуская навука, 2023. – Вып. 91.
  8. Русак, В. П. Грані вершаванага коласаўскага слова / В. П. Русак // Вялікі пясняр беларускага народа Якуб Колас – адзін са стваральнікаў сучаснай беларускай літаратурнай мовы: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. Беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа. – Мінск : Беларуская навука, 2023. – С. 73–87.
ru_RUРусский